9.05.2022

Zarysy reformacji w Anglii oraz Francji i w kościele prawosławnym


 W XVI nastąpiła reformacja, która zmieniła świat na zawsze. Instytucjonalne nominalne chrześcijaństwo w postaci Kościoła Katolickiego zostało w dużej części rozbite w północno - zachodniej Europie i utraciło swoje wpływy. Rozłam ten był spowodowany wieloma czynnikami, politycznymi, potrzebami duchowymi ludzi, którzy czuli się zmęczeni niezrozumiałą liturgią i pustą forma nabożeństwa. Również zepsucie ówczesnego duchowieństwa było zauważalne niemalże na każdym kroku. Kościół także rościł sobie prawo do władzy nad państwami i decyzjami politycznymi czemu coraz częściej sprzeciwiała się klasa średnia.  Duchowni nie podlegali sądom świeckim co budziło powszechny sprzeciw w przypadku ich przestępstw. Kościół nakładał wysokie podatki i daniny na ludzi wywierając nacisk na władców, którzy podlegali jego jurysdykcji.

Reformacja w Anglii

Henryk VIII król Anglii zerwał stosunki z Kościołem w Rzymie z powodów obyczajowych nie chcąc podporządkować  się Papieżowi w kwestii jego rozwodu. Na tym tle powstał spór czy sprawa rozwodu Króla to kwestia międzynarodowa o której powinien zadecydować papież, czy też może wewnętrzna gdzie decyzje może podjąć duchowieństwo angielskie[1]. Na początku Henryk VIII nie sprzyjał reformacji i chciał zachować przyjazne stosunki z kościołem  w Rzymie. Nawet wydał specjalną broszurkę w której zaatakował naukę Lutra za co otrzymał pochwałę od papieża. Po kilku latach jednak popadł w konflikt z kościołem gdy chciał rozwieść się z   Katarzyną Aragońską. „Miał z nią tylko jedną córkę Marię i żadnych nadziei na męskiego potomka. Postanowił więc poślubić damę dworu królowej, Annę Boleyn. Prymas kardynał Wolsey nie sprzeciwił się temu, ale zażądał zgody papieża. Papież Klemens VII, będący całkowicie zależny od cesarza nie zgodził się. Wolsey stał się kozłem ofiarnym w całej sprawie. Henryk VIII kazał go aresztować 4 listopada 1530 roku, kardynał zmarł kilka dni później 29 listopada. Teraz król otwarcie wystąpił przeciwko Rzymowi”[2]. To spowodowało, że drogi kościoła Rzymskiego i władcy Anglii rozeszły się na zawsze. Henryk VIII zdobył poparcie parlamentu i w 1534 roku parlament zalegalizował oderwanie się od kościoła Rzymskiego i ustanowił Króla na  czele kościoła państwowego znanego  jako anglikański. W ten sposób kościół Rzymski utracił swoje wpływy w Anglii. Tak właśnie reformacja została zapoczątkowana na ziemiach Johna  Wycliffe, który już 200 lat wcześniej walczył o zreformowanie kościoła w oparciu o Pismo Św.  Nauki Wycliffe nie zaginęły do końca. Przetrwały głoszone przez Lollardów zwolenników Johna. Teraz gdy w Anglii nastąpiła reforma kościoła odżyły ze zdwojoną siłą,  szczególnie gdy pojawili się Purytanie. Dzięki temu, że  Tekst Pisma Świętego przetłumaczony przez Wycliffe z łaciny na język angielski był  już dostępny dużo wcześniej, reformacja mogła nastąpić głębiej. Purytanie, grupa religijna wewnątrz kościoła anglikańskiego czytając Biblie chciała oczyścić kościół  anglikański z pozostałych wpływów rzymskich i narzekali, że wciąż w kościele jest wiele „papieskiego śmiecia”. Postawili sobie za cel nadal reformować kościół państwowy w oparciu o tekst Biblii, którą traktowali jako nieomylną normę wiary. Te ciągłe dążenia spowodowały że z czasem zaczęto nazywać ich purytanami - angielskie purify – oczyścić[3]. Purytanie postanowili wyeliminować z kościoła wszystkie te rzeczy, których nie nakazywało Pismo Św. lub stały w sprzeczności z tekstem Biblii. Był to uroczystości świętych patronów, rozgrzeszenie którego miał udzielać kapłan, żegnanie się, instytucji rodziców chrzestnych, klękaniu do komunii, szatom liturgicznym księży. Grupa ta cieszyła się znacznym poparciem w społeczeństwie, piętnowali grzech i zaniedbywanie dnia pańskiego przez anglikanów.  Z czasem gdy na tron wstąpiła Elżbieta I zwana Wielką w 1558 r przeforsowała w Parlamencie 1559 r ustawę zwaną „akt supremacji”, która czyniła ją najwyższą i jedyną władczynią tego królestwa w sprawach duchowych i świeckich. Następstwem wynikającym z przyznania Elżbiecie tego tytułu było poprawienie czterdziestu dwóch artykułów kościoła anglikańskiego tak że, ostatecznie zostało trzydzieści dziewięć. Elżbieta I była zwolenniczką unikania wszelkich skrajności religijnych i promowała umiarkowaną formę kultu religijnego. Dlatego postrzegała jako zagrożenie Purytan, Anabaptystów, milenarystów i innych. Obawiała się, że Purytanie przeobrażą Kościół Anglikański episkopalny w Kościół prezbiteriański lub też kongregacjonalistyczny. Co według niej było zagrożeniem dla jedności państwa. Purytan zaczęto prześladować i karć za nieuczęszczanie na nabożeństwa anglikańskie. Co jednak nie przeszkadzało im rosnąć w siłę i wywierać znaczący wpływ na kościół w Anglii. Ośrodkiem uniwersyteckim na którym Purytanie zdobyli największe wpływy był Cambridge. W 1570 r na scenie purytańskiej reformy w kościele Anglikańskim pojawił się Thomas Cartwright. Spowodował on, że kierunek purytańskich dążeń nieco się zmienił. Bardziej położono nacisk na reformę teologii i administracji niż reformę liturgii. Przywiązanie do Pisma Świętego sprawiło że purytanie ostatecznie przyjęli teologię Kalwińską. Największymi teologami purytanów byli Richard Baxter oraz John Owen. Thomas Cartwright przetłumaczył pracę Waltera Traversa w której bronił ustanowienia prezbiterów w każdej diecezji kościoła[4]. Praca ta stała się później fundamentem pod kościół prezbiteriański. Z czasem Purytanie dali początek nowym grupom reformacyjnym jak separatystyczni Purytanie, independienci czyli purytanie kongregacjonalistyczni, kościół prezbiteriański i baptystyczny. Możemy śmiało powiedzieć, że kręgi reformacyjne w Anglii były bardzo szerokie i wielotorowe. Zapoczątkowały również wieloletnią tradycje protestancką i położyły fundamenty pod przyszłe przebudzenia duchowe w XVIII i XIX wieku w Anglii. Chociaż reformacja została zapoczątkowana przez decyzje polityczne,  to jednak z czasem otworzyła drogę do duchowych przemian w sercach ludzi i odniosła sukces.

Reformacja we Francji

Reformacja we Francji potoczyła się zgoła inną drogą. Franciszek I ówczesny król Francji nie zajął zdecydowanego stanowiska wobec nowych nurtów religijnych w Europie. Humanizm francuski otworzył drogę dla nowych wpływów szczególnie dzięki Jacques Lefèvre, który pobierał nauki pod kierunkiem humanistów włoskich. Byli oni zainteresowani studium  Biblii w językach oryginalnych. Inspiracja włoskimi humanistami spowodowała że Lefèvre przetłumaczył w 1525 r. Nowy Testament z wulgaty na Język francuski, który później został poprawiony. Wpływy Luterańskie we Francji  plus tłumaczenie Nowego Testamentu na język narodowy oraz niezadowolenie klasy niższej z powodu faktu, że szlachta i duchowieństwo  miały monopol na zajmowanie ważniejszych stanowisk potęgowały pragnienia reformacyjne. Jednak bierność Króla i brak jasnego stanowiska w ogóle nie pomagała na wytyczenie właściwej drogi. Czasami wydawało się że Franciszek I wspiera działania reformacyjne mając na uwadze swoich protestanckich sprzymierzeńców z Niemiec. Innym razem występował jako przeciwnik reformacji. W końcu jednak w niezdecydowanym sercu Franciszka przeważyły uczucia kontrreformacyjne. Dał o tym wyraźny wyraz w 1545 r gdy została dokonana krwawa masakra Waldensów, którzy utożsamiali się z Kalwinizmem. W trakcie prześladowań protestantów francuskich Kalwin wydał swoje instytucje mające na celu bronić chrześcijan we Francji. W latach 1555- 1556 r przybyło do Francji ponad 150 pastorów wykształconych w Genewie[5]. Według niektórych danych w najlepszych czasach we Francji było 400 tys. protestantów. Była to na tyle duża grupa, że w 1559 r odbył się w Paryżu pierwszy synod krajowy. Synod ten przyjął wyznanie wiary, którego wstępny projekt został sporządzony przez Jana Kalwina. Po roku 1560 francuskich protestantów zaczęto nazywać hugenotami. Największe prześladowania francuscy protestanci zaczęli znosić gdy na tron wstąpił Henryk II . Powołał on specjalną izbę, która miała zająć się „nowymi heretykami” nazywano  ją „gorącą izbą”, bo wciągu  trzech pierwszych lat istnienia wydała ponad 500 wyroków przeciwko protestantom[6]. Prześladowania te doprowadziły Francje do wojny religijnej i w latach 1562-1598 miało miejsce osiem straszliwych konfliktów i pogromów. W trakcie tego okresu doszło również do straszliwej nocy Św. Bartłomieja podczas której zamordowano wiele tysięcy protestantów i skonfiskowano  ich majątki na rzecz rzymskich katolików. Po nocy Św. Bartłomieja wojna domowa we Francji na tle religijnym rozpaliła się z nową siłą. „Po śmierci Karola IX w 1574 r. tron przypadł jego bratu Henrykowi de Valois, który w maju 1573 r. został wybrany królem Polski jako Henryk Walezjusz. Na wieść jednak o śmierci brata opuścił nowe królestwo, by zostać królem Francji”[7]. Na tron wybrano Henryka Burbona, który przeszedł na katolicyzm z tego powodu, że znaczna część ludności we Francji była katolikami. Z czasem wydano edykty zezwalające  na wolność religijną z pewnymi ograniczeniami i gwarantujące bezpieczeństwo protestantom. Wyznawcy kalwinizmu otrzymali pełnie praw politycznych i obywatelskich na równi z katolikami.  Jednak po krwawych prześladowaniach protestantyzm we Francji już nigdy nie odgrywał tak znacznej roli jak wcześniej.  Nigdy już nie uzyskał takich wpływów jak w innych reformacyjnych krajach jak Niemcy, Anglia, Szwajcaria. Ostatecznie Francja oparła się reformacji i została przy katolicyzmie.

Wpływ reformacji na prawosławie

Reformacja wywarła także mało zauważalny wpływ na kościół wschodni i prawosławie. Luter odnosił się do prawosławia z duża nieufnością i dystansem. Właściwie nie znał tego nurtu chrześcijańskiego. Co innego inny reformator, jego najbliższy współpracownik Melanchton profesor greki  na uniwersytecie Wittenberdze. Szukał on wraz ze swoim otoczeniem  kontaktu z kościołem  prawosławnym. Próbowali oni w 1542 r nawiązać komunikacje z patriarchą Konstantynopola, ale bez większego skutku. Kościół wschodni miał wtedy swoje problemy, posiadał jeszcze krwawiące rany po klęsce z Turkami. Liczył na pomoc kościoła Rzymskiego w walce przy odbiciu Konstantynopola z rąk Turków. Z tego też powodu reformacja i konflikt z Rzymem  był bardzo prawosławiu nie na rękę. Innymi przyczynami słabego wpływu reformacji na prawosławie były przyczyny teologiczne, które zostały wyraźnie wyartykułowane w późniejszej odpowiedzi w1576 r punkt po punkcie, patriarchy Jeremiasza na 21 artykułów Konfesji Augsburgskiej. Wprawdzie bardzo uprzejme ale, co tu kryć, bardzo krytycznie odniósł  się do reformacji.



[1] Earle E. Cairns „Z chrześcijaństwem przez wieki” wydawnictwo credo st. 283

[2] www.sciaga.pl/tekst/26742-27-reformacja_w_anglii

[3] Earle E. Cairns „Z chrześcijaństwem przez wieki” wydawnictwo credo st. 345

[4] Jak wyżej

[5] Jak wyżej

[6]historia.na6.pl/reformacja we francji panstwo

[7] Jak wyżej

Brak komentarzy:

Łączna liczba wyświetleń