W XVI nastąpiła reformacja, która
zmieniła świat na zawsze. Instytucjonalne nominalne chrześcijaństwo w postaci
Kościoła Katolickiego zostało w dużej części rozbite w północno - zachodniej
Europie i utraciło swoje wpływy. Rozłam ten był spowodowany wieloma czynnikami,
politycznymi, potrzebami duchowymi ludzi, którzy czuli się zmęczeni
niezrozumiałą liturgią i pustą forma nabożeństwa. Również zepsucie ówczesnego
duchowieństwa było zauważalne niemalże na każdym kroku. Kościół także rościł
sobie prawo do władzy nad państwami i decyzjami politycznymi czemu coraz
częściej sprzeciwiała się klasa średnia.
Duchowni nie podlegali sądom świeckim co budziło powszechny sprzeciw w
przypadku ich przestępstw. Kościół nakładał wysokie podatki i daniny na ludzi
wywierając nacisk na władców, którzy podlegali jego jurysdykcji.
Reformacja w Anglii
Henryk VIII król Anglii zerwał
stosunki z Kościołem w Rzymie z powodów obyczajowych nie chcąc
podporządkować się Papieżowi w kwestii
jego rozwodu. Na tym tle powstał spór czy sprawa rozwodu Króla to kwestia
międzynarodowa o której powinien zadecydować papież, czy też może wewnętrzna
gdzie decyzje może podjąć duchowieństwo angielskie[1].
Na początku Henryk VIII nie sprzyjał reformacji i chciał zachować przyjazne
stosunki z kościołem w Rzymie. Nawet
wydał specjalną broszurkę w której zaatakował naukę Lutra za co otrzymał
pochwałę od papieża. Po kilku latach jednak popadł w konflikt z kościołem gdy
chciał rozwieść się z Katarzyną Aragońską. „Miał z nią tylko jedną
córkę Marię i żadnych nadziei na męskiego potomka. Postanowił więc poślubić
damę dworu królowej, Annę Boleyn. Prymas kardynał Wolsey nie sprzeciwił się
temu, ale zażądał zgody papieża. Papież Klemens VII, będący całkowicie zależny
od cesarza nie zgodził się. Wolsey stał się kozłem ofiarnym w całej sprawie.
Henryk VIII kazał go aresztować 4 listopada 1530 roku, kardynał zmarł kilka dni
później 29 listopada. Teraz król otwarcie wystąpił przeciwko Rzymowi”[2].
To spowodowało, że drogi kościoła Rzymskiego i władcy Anglii rozeszły się na
zawsze. Henryk VIII zdobył poparcie parlamentu i w 1534 roku parlament
zalegalizował oderwanie się od kościoła Rzymskiego i ustanowił Króla na czele kościoła państwowego znanego jako anglikański. W ten sposób kościół
Rzymski utracił swoje wpływy w Anglii. Tak właśnie reformacja została
zapoczątkowana na ziemiach Johna Wycliffe,
który już 200 lat wcześniej walczył o zreformowanie kościoła w oparciu o Pismo
Św. Nauki Wycliffe nie zaginęły do
końca. Przetrwały głoszone przez Lollardów zwolenników Johna. Teraz gdy w
Anglii nastąpiła reforma kościoła odżyły ze zdwojoną siłą, szczególnie gdy pojawili się Purytanie.
Dzięki temu, że Tekst Pisma Świętego
przetłumaczony przez Wycliffe z łaciny na język angielski był już dostępny dużo wcześniej, reformacja mogła
nastąpić głębiej. Purytanie, grupa religijna wewnątrz kościoła anglikańskiego
czytając Biblie chciała oczyścić kościół
anglikański z pozostałych wpływów rzymskich i narzekali, że wciąż w
kościele jest wiele „papieskiego śmiecia”. Postawili sobie za cel nadal
reformować kościół państwowy w oparciu o tekst Biblii, którą traktowali jako
nieomylną normę wiary. Te ciągłe dążenia spowodowały że z czasem zaczęto
nazywać ich purytanami w 1960 r angielskie purify – oczyścić[3].
Do 1570 r postanowili wyeliminować z kościoła wszystkie te rzeczy, których nie
nakazywało Pismo Św. lub stały w sprzeczności z tekstem Biblii. Był to
uroczystości świętych patronów, rozgrzeszenie którego miał udzielać kapłan,
żegnanie się, instytucji rodziców chrzestnych, klękaniu do komunii, szatom
liturgicznym księży. Purytanie cieszyli się znacznym poparciem w
społeczeństwie, piętnowali grzech i zaniedbywanie dnia pańskiego przez
anglikanów. Z czasem gdy na tron
wstąpiła Elżbieta I zwana Wielką w 1558 r przeforsowała w Parlamencie 1559 r
ustawę zwaną „akt supremacji”, która czyniła ją najwyższą i jedyną władczynią
tego królestwa w sprawach duchowych i świeckich. Następstwem wynikającym z
przyznania Elżbiecie tego tytułu było poprawienie czterdziestu dwóch artykułów
kościoła anglikańskiego tak że, ostatecznie zostało trzydzieści dziewięć.
Elżbieta I była zwolenniczką unikania wszelkich skrajności religijnych i
promowała umiarkowaną formę kultu religijnego. Dlatego postrzegała jako
zagrożenie Purytan, Anabaptystów, milenarystów i innych. Obawiała się, że
Purytanie przeobrażą Kościół Anglikański episkopalny w Kościół prezbiteriański
lub też kongregacjonalistyczny. Co według niej było zagrożeniem dla jedności
państwa. Purytan zaczęto prześladować i karć za nieuczęszczanie na nabożeństwa
anglikańskie. Co jednak nie przeszkadzało im rosnąć w siłę i wywierać znaczący
wpływ na kościół w Anglii. Ośrodkiem uniwersyteckim na którym Purytanie zdobyli
największe wpływy był Cambridge. W 1570 r na scenie purytańskiej reformy w
kościele Anglikańskim pojawił się Thomas Cartwright. Spowodował on, że kierunek
purytańskich dążeń nieco się zmienił. Bardziej położono nacisk na reformę
teologii i administracji niż reformę liturgii. Przywiązanie do Pisma Świętego
sprawiło że purytanie ostatecznie przyjęli teologię Kalwińską. Największymi
teologami purytanów byli Richard Baxter oraz John Owen. Thomas Cartwright
przetłumaczył pracę Waltera Traversa w której bronił ustanowienia prezbiterów w
każdej diecezji kościoła[4].
Praca ta stała się później fundamentem pod kościół prezbiteriański. Z czasem
Purytanie dali początek nowym grupom reformacyjnym jak separatystyczni
Purytanie, independienci czyli purytanie kongregacjonalistyczni, kościół prezbiteriański
i baptystyczny. Możemy śmiało powiedzieć, że kręgi reformacyjne w Anglii były
bardzo szerokie i wielotorowe. Zapoczątkowały również wieloletnią tradycje
protestancką i położyły fundamenty pod przyszłe przebudzenia duchowe w XVIII i
XIX wieku w Anglii. Chociaż reformacja została zapoczątkowana przez decyzje
polityczne, to jednak z czasem otworzyła
drogę do duchowych przemian w sercach ludzi i odniosła sukces.
Reformacja we Francji
Reformacja we Francji potoczyła się
zgoła inną drogą. Franciszek I ówczesny król Francji nie zajął zdecydowanego
stanowiska wobec nowych nurtów religijnych w Europie. Humanizm francuski
otworzył drogę dla nowych wpływów szczególnie dzięki Jacques Lefèvre, który
pobierał nauki pod kierunkiem humanistów włoskich. Byli oni zainteresowani
studium Biblii w językach oryginalnych. Inspiracja
włoskimi humanistami spowodowała że Lefèvre przetłumaczył w 1525 r. Nowy
Testament z wulgaty na Język francuski, który później został poprawiony. Wpływy
Luterańskie we Francji plus tłumaczenie
Nowego Testamentu na język narodowy oraz niezadowolenie klasy niższej z powodu
faktu, że szlachta i duchowieństwo miały
monopol na zajmowanie ważniejszych stanowisk potęgowały pragnienia
reformacyjne. Jednak bierność Króla i brak jasnego stanowiska w ogóle nie
pomagała na wytyczenie właściwej drogi. Czasami wydawało się że Franciszek I
wspiera działania reformacyjne mając na uwadze swoich protestanckich
sprzymierzeńców z Niemiec. Innym razem występował jako przeciwnik reformacji. W
końcu jednak w niezdecydowanym sercu Franciszka przeważyły uczucia
kontrreformacyjne. Dał o tym wyraźny wyraz w 1545 r gdy została dokonana krwawa
masakra Waldensów, którzy utożsamiali się z Kalwinizmem. W trakcie prześladowań
protestantów francuskich Kalwin wydał swoje instytucje mające na celu bronić
chrześcijan we Francji. W latach 1555- 1556 r przybyło do Francji ponad 150
pastorów wykształconych w Genewie[5].
Według niektórych danych w najlepszych czasach we Francji było 400 tys.
protestantów. Była to na tyle duża grupa, że w 1559 r odbył się w Paryżu
pierwszy synod krajowy. Synod ten przyjął wyznanie wiary, którego wstępny
projekt został sporządzony przez Jana Kalwina. Po roku 1560 francuskich
protestantów zaczęto nazywać hugenotami. Największe prześladowania francuscy protestanci
zaczęli znosić gdy na tron wstąpił Henryk II . Powołał on specjalną izbę, która
miała zająć się „nowymi heretykami” nazywano
ją „gorącą izbą”, bo wciągu
trzech pierwszych lat istnienia wydała ponad 500 wyroków przeciwko
protestantom[6].
Prześladowania te doprowadziły Francje do wojny religijnej i w latach 1562-1598
miało miejsce osiem straszliwych konfliktów i pogromów. W trakcie tego okresu
doszło również do straszliwej nocy Św. Bartłomieja podczas której zamordowano
wiele tysięcy protestantów i skonfiskowano
ich majątki na rzecz rzymskich katolików. Po nocy Św. Bartłomieja wojna
domowa we Francji na tle religijnym rozpaliła się z nową siłą. „Po śmierci
Karola IX w 1574 r. tron przypadł jego bratu Henrykowi de Valois, który w maju
1573 r. został wybrany królem Polski jako Henryk Walezjusz. Na wieść jednak o
śmierci brata opuścił nowe królestwo, by zostać królem Francji”[7].
Na tron wybrano Henryka Burbona, który przeszedł na katolicyzm z tego powodu,
że znaczna część ludności we Francji była katolikami. Z czasem wydano edykty
zezwalające na wolność religijną z
pewnymi ograniczeniami i gwarantujące bezpieczeństwo protestantom. Wyznawcy
kalwinizmu otrzymali pełnie praw politycznych i obywatelskich na równi z katolikami. Jednak po krwawych prześladowaniach
protestantyzm we Francji już nigdy nie odgrywał tak znacznej roli jak
wcześniej. Nigdy już nie uzyskał takich
wpływów jak w innych reformacyjnych krajach jak Niemcy, Anglia, Szwajcaria.
Ostatecznie Francja oparła się reformacji i została przy katolicyzmie.
Wpływ reformacji na prawosławie
Reformacja wywarła także mało
zauważalny wpływ na kościół wschodni i prawosławie. Luter odnosił się do
prawosławia z duża nieufnością i dystansem. Właściwie nie znał tego nurtu
chrześcijańskiego. Co innego inny reformator, jego najbliższy współpracownik
Melanchton profesor greki na
uniwersytecie Wittenberdze. Szukał on wraz ze swoim otoczeniem kontaktu z kościołem prawosławnym. Próbowali oni w 1542 r nawiązać
komunikacje z patriarchą Konstantynopola, ale bez większego skutku. Kościół
wschodni miał wtedy swoje problemy, posiadał jeszcze krwawiące rany po klęsce z
Turkami. Liczył na pomoc kościoła Rzymskiego w walce przy odbiciu
Konstantynopola z rąk Turków. Z tego też powodu reformacja i konflikt z Rzymem był bardzo prawosławiu nie na rękę. Innymi
przyczynami słabego wpływu reformacji na prawosławie były przyczyny teologiczne,
które zostały wyraźnie wyartykułowane w późniejszej odpowiedzi w1576 r punkt po
punkcie, patriarchy Jeremiasza na 21 artykułów Konfesji Augsburgskiej.
Wprawdzie bardzo uprzejme ale, co tu kryć, bardzo krytycznie odniósł się do reformacji.
[1] Earle E.
Cairns „Z chrześcijaństwem przez wieki” wydawnictwo credo st. 283
[2] www.sciaga.pl/tekst/26742-27-reformacja_w_anglii
[3] Earle E.
Cairns „Z chrześcijaństwem przez wieki” wydawnictwo credo st. 345
[4] Jak
wyżej
[5] Jak
wyżej
[6]historia.na6.pl/reformacja
we francji panstwo
[7] Jak
wyżej
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz